ช่วงนี้ สำหรับคนทั่วไปเป็นเทศกาลสงกรานต์ สำหรับบริษัทในตลาดหลักทรัพย์เป็นเทศกาลประชุมผู้ถือหุ้น

สงกรานต์ทุกปี จะมีคนฆ่าตัวตายด้วยการเมาแล้วขับ ถ้าเป็นรถจักรยานยนต์ก็มักจะตายเอง ถ้าเป็นรถยนต์หรือรถบรรทุก ก็มักจะมีคนอื่นที่ไม่รู้อิโหน่อิเหน่พลอยตายไปด้วย

สำหรับการประชุมผู้ถือหุ้น มักจะมีกรรมการครบวาระ 3-4 คน ซึ่งส่วนใหญ่ก็จะได้รับเลือกกลับเข้ามาใหม่
ผมเพิ่งได้อ่านบทความในหนังสือยูโรมันนี ฉบับเดือนกุมภาพันธ์ ชื่อ Board stupid หรือ บอร์ดโง่ เลยถือโอกาสดัดแปลงมาเป็นชื่อเรื่องวันนี้

เขาเขียนเรื่องความเสียหายนับแสนล้านเหรียญสหรัฐของธนาคารใหญ่ๆ ในสหรัฐและยุโรป เขาเตือนผู้ลงทุนหุ้นกลุ่มสถาบันการเงิน ซึ่งส่วนใหญ่ขาดทุนไปแล้วเป็นจำนวนมาก บอกว่าอย่าหวังพึ่งกรรมการอิสระให้คอยช่วยดูแลไม่ให้ประวัติศาสตร์ซ้ำรอย เพราะจะผิดหวัง กรรมการธนาคารส่วนใหญ่ไม่มีทั้งความรู้ ประสบการณ์ และคุณสมบัติที่เหมาะสม จึงหวังให้ทำหน้าที่ที่พึงต้องรับผิดชอบไม่ได้

ตอนแรกผมคิดว่าเขาพูดถึงเมืองไทยเสียอีก อ่านต่อไปแล้วจึงรู้ว่าไม่ใช่

เขาบอกว่า ในโลกปัจจุบัน ธุรกิจการเงินน่าจะเป็นธุรกิจที่มีความสลับซับซ้อนมากที่สุด

ผมขอเสริมเองว่า ไม่ว่าจะสลับซับซ้อนที่สุดหรือไม่ แต่เสี่ยงต่อความเสียหายมากที่สุด เพราะถึงแม้จะเป็นบริษัทจำกัด แต่เวลาเสียหาย อาจเสียหายมากกว่าทุนที่ลงไปนับสิบเท่า เพราะจะเสียหายไปถึงเงินฝากประชาชน ทำให้รัฐบาลต้องเอารายได้ภาษีมาแบกรับแทน ทุกคนคงจำกันได้ดีว่า ความสูญเสียหลังวิกฤตปี 2540 ที่ไปกองรวมกันที่กองทุนฟื้นฟูฯ เป็นเงินนับล้านล้านบาท ล้วนมาจากปัญหาคล้ายกันนี้ทั้งสิ้น

เขาบอกว่า กรรมการธนาคารส่วนใหญ่ไม่รู้เรื่องการธนาคาร เรื่องความเสี่ยงสินเชื่อ เรื่องระบบควบคุมภายใน และเรื่องการบริหารความเสี่ยง บ่อยครั้งที่ในคณะกรรมการทั้งคณะ มีคนที่รู้เรื่องเพียงคนเดียว คือซีอีโอ เขายกตัวอย่างเมอริลล์ ลินช์ ซึ่งขาดทุนจากปัญหาซับไพรม์กว่า 2 หมื่นล้านเหรียญ หลังจากซีอีโอคนเก่าลาออกไป และสรรหาคนใหม่มาแทนแล้ว ก็ยังมีปัญหาเดิม คือซีอีโอคนใหม่เป็นคนเดียวในคณะกรรมการที่รู้เรื่องการธนาคาร

จากการศึกษาธนาคารที่ใหญ่ที่สุดในโลกสิบกว่าแห่ง เขาพบว่ากลุ่มที่เสียหายมากในรอบนี้ มักจะมีคณะกรรมการที่รู้เรื่องการธนาคารน้อย

ตัวอย่างจากฝั่งยุโรปก็ให้ผลคล้ายกัน คือ ธนาคารยูบีเอส ซึ่งเสียหายมาก มีเพียงตัวประธานกรรมการและรองประธานกรรมการบริหารที่รู้เรื่องการธนาคาร ส่วนธนาคารเครดิตสวิส ซึ่งเสียหายน้อย มีกรรมการกว่าครึ่งหนึ่งที่มีความรู้และประสบการณ์ด้านการธนาคารเป็นอย่างดี

ผู้บริหารระดับสูงของธนาคารบางแห่ง ยอมรับกับเขาโดยไม่ยอมให้เปิดเผยชื่อว่า ระบบการแต่งตั้งคณะกรรมการ มีส่วนสำคัญในการทำให้ธุรกิจการธนาคารมีปัญหา เขาแนะนำให้ผู้ถือหุ้นอย่าอยู่เฉย เพราะผู้ถือหุ้นมีสิทธิที่จะปกป้องเงินลงทุนของตนเอง โดยการเรียกร้องให้มีการแต่งตั้งคณะกรรมการที่มีคุณภาพ

ผมยกเรื่องนี้ขึ้นมาพูด เพราะปัญหาในบ้านเรามีมากกว่าเขาเสียอีก

มีคนวิจารณ์แบบติดตลกว่า ในบ้านเขา คณะกรรมการทั้งคณะอาจจะมีคนรู้เรื่องเพียง 1 คน แต่ในบ้านเรา ทั้งคณะอาจจะไม่มีคนรู้เรื่องแม้แต่คนเดียว

อย่าคิดว่าเป็นไปไม่ได้นะครับ เพราะบ้านเรามีธนาคารของรัฐและกึ่งรัฐนับจำนวนเกือบไม่ถ้วน ธนาคารกึ่งรัฐหมายถึงธนาคารที่ได้ชื่อว่าเป็นเอกชน แต่รัฐยังถือหุ้นอยู่เกือบครึ่ง การเมืองมักจะเข้ามาแทรกแซงการแต่งตั้งคณะกรรมการและซีอีโอ ถึงจะมีกระบวนการสรรหา ก็มักจะเป็นการสรรหาตามใบสั่ง วัฏจักรแห่งการล้มแล้วลุก ลุกแล้วล้ม จึงยังไม่มีแนวโน้มจะหมดไปจากระบบการเงินของไทย

ผมคิดว่าเป็นหน้าที่ของแบงก์ชาติ ในฐานะผู้กำกับดูแลสถาบันการเงิน ที่จะต้องคอยกลั่นกรองให้ดี ก่อนให้ความเห็นชอบในการแต่งตั้งกรรมการและซีอีโอของธนาคาร จะหวังพึ่งกระทรวงการคลังคงไม่ได้ เพราะกระทรวงการคลังย่อมหวังผลทางเศรษฐกิจระยะสั้นในระหว่างที่เป็นรัฐบาล มากกว่าจะคำนึงถึงเสถียรภาพของระบบในระยะยาว นอกจากนี้ กระทรวงการคลังยังอาจไม่เข้าใจประเด็นละเอียดอ่อนของระบบการเงินเท่าที่ควร

ผมอยากเสนอให้แบงก์ชาติดำเนินการเกี่ยวกับคณะกรรมการของสถาบันการเงินในประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งธนาคารของรัฐและกึ่งรัฐ ดังนี้

หนึ่ง ให้มีกรรมการอิสระไม่ต่ำกว่าครึ่งหนึ่งของคณะกรรมการ

สอง กรรมการอิสระต้องไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการเมือง ไม่ว่าในสถานะใดๆ และต้องไม่เป็นข้าราชการ เพราะอาจจะทำให้อยู่ภายใต้อิทธิพลทางการเมือง

สาม ในกลุ่มกรรมการอิสระ ไม่ต่ำกว่าครึ่งหนึ่งต้องมีประสบการณ์ในธุรกิจการธนาคาร และต้องมีคนที่เชี่ยวชาญเรื่องบริหารความเสี่ยง

อย่าให้คนเมาเหล้าและคนขับรถไม่เป็น มีโอกาสขับรถโดยสารสาธารณะเลยครับ เพราะอาจเกิดอุบัติเหตุได้ง่าย ไม่ปลอดภัยทั้งผู้โดยสารและคนอื่นๆ บนท้องถนน

ตัดไฟเสียแต่ต้นลม ดีกว่าต้องตามไปรักษาคนเจ็บ และเก็บศพคนตายในภายหลัง